Linda Reijerkerk: “Interculturele mediation: met name in de zakelijke wereld kan nog veel bereikt worden.”

22 augustus 2019 |  Interview – Als mediator wilt u het meeste uit uw praktijk halen en uw cliënten de beste match bieden. Daarvoor is een focus belangrijk. Hoe dit te creëren? Specialiseer u bijvoorbeeld in een specifiek mediation gebied en onderscheid uw praktijk door deskundigheid. Linda Reijerkerk vertelt u meer over wat interculturele mediation inhoudt, wanneer het toegepast wordt en waarom het ook voor uw praktijk van toegevoegde waarde is.

Linda, interculturele mediation is in opkomst. Waar komt dit denk je door? Hoe kijk jij naar de ontwikkelingen?

Nederland is een diverse maatschappij. Dit kan zeker verrijking teweegbrengen, maar dit kan ook hard botsen. Wanneer er een conflict ontstaat en deze personen met elkaar in gesprek gaan, zien wij dat er meer begrip ontstaat en geschillen opgelost kunnen worden. In buurtbemiddelingen is dit bijvoorbeeld vaak het geval maar ook zeker in het zakenleven.
Door globalisering begeven steeds meer bedrijven zich buiten de landsgrenzen of nemen zij buitenlandse professionals aan. Kortom, de werkvloer internationaliseert. Hierdoor krijgt men te maken met collega’s en leveranciers met een andere culturele achtergrond. In veel gevallen wordt opgemerkt dat bepaalde zaken moeizamer gaan of niet begrepen worden. Kennis van interculturele mediation en gesprekstechnieken kan een grote verbetering teweegbrengen in dit soort situaties.

Over welke drie elementen leer je zeker meer als je met interculturele mediation aan de slag gaat?

Drie elementen waar wij veel aandacht aan geven in interculturele mediation, zijn:

1. Je eigen culturele sensitiviteit ontwikkelen;
2. Het toepassen van verschillende modellen en hoe naar cultuurverschillen gekeken kan worden;
3. Mediation-vaardigheden en specifiek welke hiervan relevant zijn om onderliggende zaken bespreekbaar te maken in een interculturele setting.

Al met al leer je op een andere manier naar interculturele gesprekken kijken en krijg je tools aangereikt om hier effectief mee om te gaan. Het is niet zo dat alle culturen van de wereld besproken worden. Het gaat erom dat je leert begrijpen welke onderliggende waarden meespelen in een intercultureel conflict en hoe je hiermee om kunt gaan. Met name in de zakelijke wereld kan er nog veel behaald worden. Professionals focussen veelal direct op de inhoud en vergeten daarbij de context waarin zij zich begeven. Het wordt onderschat hoe belangrijk het interculturele element is.

Jij bent ieder jaar aanwezig bij de ICC International Commercial Mediation Competition in Parijs. Hier komen vele interculturele mediations in zakelijke settings voor. Wil je hier iets meer over vertellen?

Al sinds 2004 vindt deze competition plaats waar meer dan 90 verschillende nationaliteiten en culturen aanwezig zijn. De zakelijke conflicten gaan over auteursrechten, samenwerkingsvraagstukken, joint ventures, bouwzaken, productleveranties, etc.

De culturele verschillen spelen hier altijd een rol. Zo was er een conflict tussen Chinese leveranciers van machines versus Amerikaanse afnemers. Bij interculturele zaken begin ik in de regel met een aparte intake, maar dat was in deze setting niet mogelijk. Wat ik verwachtte, gebeurde dus ook: de Amerikanen gingen er met gestrekt been in, de Chinezen totally flabbergasted. Na een caucus (apart gesprek met elk van de partijen apart) waarin ik bij de Amerikanen het belang van hiërarchie en gezichtsbehoud van de Chinese kant kon laten inzien en aan de Chinese kant de onderliggende waarden en wijze van communicatie van de Amerikanen kon verhelderen, ging het gezamenlijke gesprek aanmerkelijk beter en kwam de mediation in een stroomversnelling. Zonder aandacht voor deze aspecten zouden partijen maar moeizaam verder zijn gekomen.

Om een beeld te schetsen van zaken waar een interculturele mediator zoal mee te maken krijgt, geeft Linda twee voorbeelden van zaken die haar zijn bijgebleven. Eén zaak rondom een arbeidsconflict en één zaak die zij behandelde als mediator voor het Centrum Internationale Kindontvoering (IKO).

Arbeidsconflict met interculturele factor

Een aantal jaar geleden begeleidde ik een mediation tussen een directeur van een crèche en haar werkneemster. De directeur was autochtoon en de werkneemster had een Marokkaanse afkomst. Het bijzondere aan deze zaak was, voor mij, dat ik er pas ná de mediation achter kwam welk element op de achtergrond zo een grote rol had gespeeld in het conflict.

De directeur en de werkneemster waren vanwege een arbeidsconflict in de rechtszaal beland. De rechter had de zaak naar mij doorverwezen. Het lukte mij om tijdens de mediation afspraken op papier te zetten en de arbeidsrelatie tussen de twee werd gecontinueerd. Pas vier weken later, tijdens een evaluatie over het mediation traject, vertelde de werkneemster mij dat er een element op de achtergrond had gespeeld waar ik niet van af had geweten. Naar bleek had de directeur de werkneemster een som geld geleend en deze had dit niet kunnen terugbetalen.

Achteraf bleek dus dat schaamte een grote rol had gespeeld in dit conflict. De Marokkaanse werkneemster schaamde zich überhaupt al voor het feit dat zij het geld had moeten lenen. Dat zij het vervolgens niet kon terugbetalen had eveneens een enorme impact op haar schaamte. De directeur, op haar beurt, had zich geschaamd dat zij de afspraken niet netjes op papier had gezet en te bleu was geweest.

Toen ik de werkneemster vroeg waarom ze dit niet had aangekaart in de mediation, antwoordde zij ook met, ‘ik schaamde mij zo’. Hoewel ik al wel het idee had dat niet alles boven tafel kwam tijdens de gesprekken, en dat ook zo had benoemd, is het mijn taak als mediator om het te respecteren als partijen het niet ter tafel willen brengen. Zij hoeven immers slechts te bespreken wat zij wensen te bespreken. Maar het is overduidelijk dat hier sprake was van een intercultureel element in het conflict.

Zaak Centrum Internationale Kindontvoering (IKO)

De IKO-zaken zijn altijd hoog geëscaleerde zaken die vaak binnen drie sessies in een weekend of drie avonden afgerond dienen te zijn. Ik herinner mij een zaak van een Irakees gezin die uiteindelijk werd doorverwezen en via de rechtbank bij het IKO kwam.

In deze zaak was de Nederlandse moeder met haar kinderen naar Nederland gevlucht vanuit Irak en was terechtgekomen in een Blijf-van-mijn-lijfhuis. Het vluchten naar Nederland met de kinderen zonder toestemming van de vader is natuurlijk strafbaar en de behandelende rechter had de zaak doorverwezen naar mediation. De vrouw had al aangegeven dat zij echt niet terug kon naar Irak, zij zou daar naar eigen zeggen ‘in de betonmolen belanden’. Zij zat uiteraard ook niet zonder reden in het Blijf-van-mijn-lijfhuis: er had veel geweld plaatsgevonden en het was een zaak met een high-profile. Het gezichtsverlies dat vader had vanwege het vertrek van vrouw en kinderen telt in zijn cultuur zwaar. Dit zou ongetwijfeld een item worden tijdens de mediation.

Tijdens het eerste mediation-gesprek gaf de vader voor de kinderen cadeautjes mee aan de moeder. De kinderen kregen onder andere een iPhone en iPads. De politie kwam er echter achter dat er trace my iPhone op de apparatuur aangesloten was. De vader had hierdoor de locatie van de moeder en de kinderen kunnen achterhalen. Toen dit bekend werd, is de zaak direct uit het mediation-traject gehaald en weer terugverwezen naar de rechter. Wat er uiteindelijk uit is gekomen weet ik niet, maar het was duidelijk dat mediation op dit punt in de zaak de veiligheid van de kinderen en de moeder niet genoeg kon verzekeren. Op zo een moment is het goed dat de zaak teruggaat naar de rechter.

Aanmelden voor de training Interculturele mediation?

Heeft u interesse in een verdiepingsslag en wilt u meer weten over interculturele mediation? Leer alles in de ééndaagse training Interculturele Mediator. Onder andere Linda Reijerkerk is uw docent.